Bánh chưng Bờ Đậu, đặc sản của làng nghề bánh chưng Bờ Đậu thuộc xã Cổ Lũng, huyện Phú Lương, tỉnh Thái Nguyên
Đây là một trong 5 làng nghề gói bánh chưng nổi tiếng nhất miền Bắc.
Làng nghề bánh chưng Bờ Đậu nổi lửa quanh năm, nhưng những ngày cuối năm đến thăm làng nghề bánh chưng Bờ Đậu có thể cảm nhận rõ không khí Tết đang gõ cửa từng nhà. Trong từng hộ gia đình, người người tất bật làm bánh, bên cạnh những nồi bánh chưng bốc khói nghi ngút, tỏa mùi thơm đậm đà.
Sản phẩm bánh chưng Bờ Đậu có từ những năm 1960. Tổ nghề làm bánh ở đây được người dân cho là cụ Nguyễn Thị Xuân, thường gọi là cụ Đấng (gọi theo tên của chồng). Cụ Đấng là người ở xã Củ Lũng. Dân làng kể lại, trước đây, quán bánh của cụ Đấng nằm gọn dưới gốc một cây phượng lớn ven đường, quán tuy nhỏ nhưng lúc nào cũng đông khách vì hương vị thơm ngon của bánh chưng do cụ Đấng làm. Đến lúc về già, cụ truyền lại nghề cho con cháu và bánh chưng Bờ Đậu được lưu truyền cho đến giờ.
Sản phẩm bánh chưng chủ yếu vẫn là bánh chưng truyền thống gồm bánh vuông và bánh dài hình trụ tròn, tương tự như bánh tét của Nam bộ.
Không chỉ dừng lại ở sản phẩm bánh chưng truyền thống, Để làm nên một sản phẩm bánh chưng Bờ Đậu ngon thì khâu chọn nguyên liệu cũng hết sức quan trọng. Bánh chưng Bờ Đậu được làm từ gạo nếp đặc sản vừa dẻo vừa thơm của núi rừng Định Hóa. Gạo nếp sau khi loại bỏ những hạt có đầu đen được vo sạch, rồi ngâm trong nước vài tiếng thì vớt ra để ráo và trộn thêm chút muối. Lá dong gói bánh là lá dong nếp dày, bản rộng, màu xanh mướt khai thác từ rừng Na Rì, huyện Chợ Đồn, tỉnh Bắc Kạn. Đậu xanh làm nhân bánh phải là loại có lòng vàng, ngâm nước rồi đãi sạch vỏ. Bánh chưng đặc sản Thái Nguyên có phần nhân làm từ loại thịt lợn do chính người dân nơi đây chăn nuôi bằng thức ăn tự nhiên nên rất thơm ngon.
Tất cả nguyên liệu làm bánh chưng bờ đậu phải có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng, được đảm bảo chất lượng an toàn thực phẩm
Theo những người lành nghề ở Bờ Đậu, bánh chưng nơi đây chỉ gói bằng tay để có thể điều chỉnh chiếc bánh thật chặt, vuông đều các cạnh. Bánh chưng Bờ Đậu được tiếng là đẹp mắt, vuông thành sắc cạnh, không bị méo mó hay căng phồng, nứt vỡ. Sau khi gói xong, bánh được ngâm trong nước khoảng 30 phút rồi đặt vào những nồi cỡ lớn để luộc từ 8 đến 10 giờ. Trong quá trình luộc nếu nước cạn thì phải đổ thêm để bánh chín đều.
Bánh chưng Bờ Đậu không chỉ nổi tiếng trong vùng, khu vực, mà rất nhiều du khách trên cả nước còn thường về đây đặt bánh, mang đi biếu, tặng như là một sản vật nức tiếng của quê hương và không thể thiếu trong những mâm cỗ ngày Tết cổ truyền của dân tộc.
ST