Đền Mỏ Bạch, hay còn được biết đến với tên gọi Mỏ Bạch Linh Từ, là một địa điểm tâm linh nổi tiếng tọa lạc tại tỉnh Thái Nguyên. Ngôi đền không chỉ thu hút du khách bởi kiến trúc cổ kính và không gian thanh tịnh, mà còn bởi đây là nơi thờ tự chính của Chầu Bảy Kim Giao, một vị Thánh Chầu quan trọng trong hệ thống Tín ngưỡng thờ Mẫu Tứ Phủ của người Việt. Bài viết này sẽ cung cấp thông tin chi tiết về ngôi đền linh thiêng này, giúp bạn hiểu rõ hơn về lịch sử, ý nghĩa và những giá trị văn hóa độc đáo gắn liền với Đền Mỏ Bạch và Chầu Bảy Kim Giao.
Nội dung chính
Đền Mỏ Bạch Ở Đâu?
Tọa lạc tại phường Quang Vinh, thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên (cụ thể trên đường Dương Tự Minh), Đền Mỏ Bạch là một điểm đến tâm linh quen thuộc không chỉ với người dân địa phương mà còn với du khách thập phương. Vị trí của đền khá thuận lợi, chỉ cách trung tâm thủ đô Hà Nội khoảng 90km, giúp việc di chuyển và thăm viếng trở nên dễ dàng hơn. Xưa kia, nơi đây được gọi là Đền Kim Giao, theo tên địa danh gắn liền với sự tích Chầu Bảy. Ngày nay, tên gọi Mỏ Bạch Linh Từ được sử dụng phổ biến hơn, nhưng ý nghĩa linh thiêng và vai trò là nơi thờ tự chính của Chầu Bảy vẫn vẹn nguyên giá trị.
Không chỉ đơn thuần là một địa chỉ, Đền Mỏ Bạch còn mang trong mình một không gian văn hóa tín ngưỡng sâu sắc. Bước chân đến đây, du khách sẽ cảm nhận được sự yên bình, trang nghiêm, tách biệt khỏi những ồn ào, náo nhiệt của cuộc sống thường nhật. Mỏ Bạch Linh Từ được coi là một trong những ngôi đền anh linh bậc nhất của tỉnh Thái Nguyên, là nơi người dân tìm về để cầu bình an, may mắn và bày tỏ lòng thành kính đối với các vị Thánh Thần, đặc biệt là Chầu Bảy Kim Giao. Hành trình tìm về Đền Mỏ Bạch không chỉ là chuyến đi địa lý mà còn là cuộc hành hương về cội nguồn văn hóa tâm linh độc đáo của dân tộc.
Nếu chưa biết đường đến Đền Mỏ Bạch, hãy đặt xe taxi Bình An Online tại đây
Chầu Bảy Kim Giao – Vị Thánh Chầu Ngự Tại Đền Mỏ Bạch Là Ai?
Đền Mỏ Bạch nổi tiếng và được biết đến rộng rãi chính là nhờ việc thờ phụng Chầu Bảy Kim Giao, vị Thánh Chầu thứ bảy trong hàng Tứ Phủ Chầu Bà (sau Chầu Lục và trước Chầu Tám). Việc tìm hiểu về Chầu Bảy Kim Giao giúp chúng ta hiểu sâu sắc hơn về ý nghĩa tâm linh của ngôi đền này.
Thần Tích và Lai Lịch Chầu Bảy Kim Giao
Theo thần tích được lưu truyền phổ biến nhất, Chầu Bảy Kim Giao (hay Chầu Bảy Mỏ Bạch) vốn xuất thân trong một gia đình dân tộc thiểu số tại vùng Thanh Liên, Mỏ Bạch, thuộc đất Thái Nguyên xưa. Sinh ra và lớn lên giữa núi rừng, Chầu thấu hiểu cuộc sống và nỗi lòng của người dân nơi đây. Khi đất nước lâm vào cảnh loạn lạc, giặc giã hoành hành, Chầu đã không quản ngại khó khăn, hiểm nguy, đứng lên tập hợp dân bản, liên kết với quân triều đình để dẹp yên giặc, giữ gìn sự bình yên cho vùng đất Mỏ Bạch.
Sau khi đất nước thanh bình, Chầu Bảy không chỉ thể hiện tài năng quân sự mà còn hết lòng chăm lo đời sống cho dân chúng. Bà đã dạy dân cách canh tác nông nghiệp, trồng trọt, chăn nuôi để cải thiện cuộc sống. Đặc biệt, công lao to lớn của Chầu được ghi nhớ mãi là việc truyền dạy cho người dân kỹ thuật trồng và chế biến chè Tuyết – một loại chè quý, nổi tiếng thơm ngon. Chính nhờ sự khởi đầu này mà vùng đất Thái Nguyên về sau đã trở thành “thủ phủ” trà của Việt Nam, nức tiếng gần xa. Tấm lòng nhân ái, công đức với dân với nước của Chầu Bảy đã khiến người dân vô cùng kính phục và yêu mến. Sau khi Chầu thác hóa (qua đời), để tưởng nhớ công ơn của bà, người dân đã lập đền thờ phụng. Theo Tín ngưỡng Tứ Phủ, Chầu được Mẫu Thượng Thiên giao phó trọng trách cai quản vùng rừng núi Mỏ Bạch, Thái Nguyên, tiếp tục che chở, phù hộ cho dân chúng. Do đó, Đền Mỏ Bạch trở thành nơi thờ tự chính, linh thiêng nhất gắn liền với Chầu Bảy. Nguồn: Tìm hiểu thần tích Chầu Bảy Kim Giao
Lý Giải Tên Gọi: Chầu Bảy Kim Giao và Tranh Luận Về Chầu Bảy Tân La
Tên gọi Chầu Bảy Kim Giao bắt nguồn trực tiếp từ địa danh Kim Giao – tên gọi xưa của vùng đất Mỏ Bạch, nơi Chầu sinh ra, lớn lên và có đền thờ chính. Việc gắn tên địa danh vào danh hiệu của Thánh Chầu là một cách phổ biến trong Tín ngưỡng Tứ Phủ để xác định rõ nơi thờ tự và cai quản của vị Thánh đó. Do đó, danh xưng Chầu Bảy Kim Giao hay Chầu Bảy Mỏ Bạch đều dùng để chỉ vị Thánh Chầu thứ bảy này và nhấn mạnh mối liên hệ mật thiết của Ngài với vùng đất Thái Nguyên, đặc biệt là Đền Mỏ Bạch.
Tuy nhiên, cũng tồn tại một giả thuyết khác cho rằng Chầu Bảy có liên quan đến vùng Tân La (Hưng Yên) và là nữ tướng dưới trướng Hai Bà Trưng, cùng Chầu Tám Bát Nàn dẹp giặc, nên được gọi là Chầu Bảy Tân La. Mặc dù vậy, giả thuyết này không được nhiều người đồng tình. Lý do là bởi đền thờ tại Tân La, Hưng Yên chủ yếu được biết đến là nơi thờ tự Chầu Tám Bát Nàn (Đông Nhung Đại Tướng Quân Vũ Thị Thục). Việc thờ phụng Chầu Bảy không phải là trọng tâm và không có nhiều bằng chứng lịch sử hay thần tích rõ ràng để củng cố mối liên hệ này. Ngược lại, sự gắn bó của Chầu Bảy với vùng đất Kim Giao – Mỏ Bạch, Thái Nguyên lại rất sâu sắc, thể hiện qua thần tích, các bản văn chầu và thực tế thờ tự tại Đền Mỏ Bạch (Mỏ Bạch Linh Từ). Chính vì vậy, tên gọi Chầu Bảy Kim Giao hoặc Chầu Bảy Mỏ Bạch được xem là chính xác và phổ biến hơn khi nói về vị Thánh Chầu được thờ tại ngôi đền linh thiêng này.
Vai Trò và Ý Nghĩa Thờ Cúng Chầu Bảy Mỏ Bạch
Trong hệ thống Tứ Phủ, Chầu Bảy Kim Giao giữ vị trí thứ bảy, thuộc Nhạc Phủ (miền rừng núi). Bà được Mẫu giao cai quản vùng sơn lâm Mỏ Bạch, Thái Nguyên, cai quản các loài sơn tinh và che chở cho người dân làm ăn, sinh sống nơi núi rừng. Việc thờ cúng Chầu Bảy Mỏ Bạch tại Đền Mỏ Bạch mang nhiều ý nghĩa sâu sắc.
Trước hết, đó là sự tưởng nhớ và tri ân công đức của một vị nữ tướng, một người có công lớn với dân, với nước trong việc dẹp giặc, giữ yên bờ cõi và phát triển kinh tế địa phương (đặc biệt là nghề trồng chè). Thứ hai, người dân và du khách đến Đền Mỏ Bạch dâng hương lễ Chầu Bảy để cầu mong sự bình an, sức khỏe, may mắn, cầu cho công việc làm ăn thuận lợi, đặc biệt là những người làm nghề liên quan đến nông nghiệp, lâm nghiệp hay sinh sống ở vùng núi. Người ta tin rằng, với sự anh linh của mình, Chầu Bảy sẽ che chở, phù hộ cho những lời cầu nguyện thành tâm. Mặc dù Chầu Bảy được cho là ít khi ngự đồng so với các vị Thánh Chầu khác, nhưng sự tôn kính dành cho bà không hề suy giảm. Điều đó thể hiện qua sự trang nghiêm, thành kính của các nghi lễ tại Đền Mỏ Bạch và trong các giá hầu đồng khi có thỉnh Chầu (dù hiếm). Sự hiện diện của Chầu Bảy trong Tín ngưỡng Tứ Phủ và tại Đền Mỏ Bạch góp phần làm phong phú thêm bức tranh văn hóa tâm linh đa dạng, độc đáo của Việt Nam.
Nghi Lễ Hầu Đồng và Văn Hóa Tín Ngưỡng Tại Đền Mỏ Bạch
Đền Mỏ Bạch không chỉ là nơi thờ tự mà còn là không gian diễn ra các hoạt động tín ngưỡng đặc sắc, trong đó có nghi lễ Hầu Đồng gắn liền với việc tôn thờ Chầu Bảy Kim Giao. Một khía cạnh đặc biệt được nhiều người biết đến là Chầu Bảy Kim Giao rất ít khi về ngự đồng. Việc thỉnh được giá Chầu Bảy về được xem là một duyên lành hiếm có, thường chỉ diễn ra tại đền chính của Chầu là Đền Mỏ Bạch (Mỏ Bạch Linh Từ) hoặc trong những dịp đặc biệt.
Khi Chầu Bảy giá ngự, bà thường mặc áo màu tím hoặc màu xanh lam (màu đặc trưng của Nhạc Phủ). Sau nghi thức khai cuông (khai quang, làm thanh sạch không gian), Chầu sẽ múa mồi, chứng lễ cho các thanh đồng và con nhang đệ tử. Điệu múa của Chầu thường khoan thai, nhẹ nhàng nhưng vẫn toát lên vẻ uy nghi, quyền lực của một vị Thánh Chầu cai quản sơn lâm. Những nghi lễ này không chỉ thể hiện lòng thành kính đối với Chầu Bảy mà còn là một phần quan trọng trong việc bảo tồn và phát huy giá trị của Tín ngưỡng thờ Mẫu Tứ Phủ tại Đền Mỏ Bạch.
Bên cạnh nghi lễ Hầu Đồng, ngày tiệc chính của Chầu Bảy Kim Giao vào 21 tháng 7 Âm lịch hàng năm cũng là một sự kiện quan trọng tại Đền Mỏ Bạch. Vào ngày này, đông đảo con nhang đệ tử và du khách thập phương lại tìm về đền để dâng hương, hoa, trái quả, tham dự lễ hội, bày tỏ lòng biết ơn và cầu xin sự phù hộ của Chầu. Lời văn trong các bản văn chầu dành riêng cho Chầu Bảy Mỏ Bạch cũng là một di sản văn hóa phi vật thể quý báu. Những lời văn này không chỉ kể lại thần tích, ca ngợi công đức, vẻ đẹp và quyền năng của Chầu mà còn miêu tả sinh động khung cảnh núi rừng Mỏ Bạch, Kim Giao nơi Chầu ngự trị. Ví dụ như:
“Thỉnh mời chầu Bảy Kim Giao
Đêm đêm chầu mắc võng đào họa ca
Đền thờ rừng núi bao la
Đầu non thác đổ xa xa hổ gầm”
hay
“Kim giao Mỏ bạch, Tân La linh từ
Tiếng đồn khắp hết thượng du
Anh linh thần nữ đền thờ tối linh”.
Những bản văn này thường được hát lên trong các buổi lễ, giá hầu, góp phần tạo nên không khí linh thiêng, trang trọng và kết nối con người với thế giới thần linh tại Đền Mỏ Bạch.
Đền Mỏ Bạch (Mỏ Bạch Linh Từ) ở Thái Nguyên không chỉ là một công trình kiến trúc tâm linh mà còn là nơi lưu giữ những giá trị văn hóa, lịch sử và tín ngưỡng sâu sắc gắn liền với hình tượng Chầu Bảy Kim Giao. Với vị trí thờ tự chính của một vị Thánh Chầu quan trọng trong Tứ Phủ, ngôi đền là điểm đến không thể bỏ qua cho những ai muốn tìm hiểu về Tín ngưỡng thờ Mẫu của người Việt, cầu nguyện sự bình an hay đơn giản là tìm về một không gian thanh tịnh giữa núi rừng. Việc hiểu rõ hơn về Đền Mỏ Bạch và Chầu Bảy Kim Giao giúp chúng ta thêm trân trọng những di sản văn hóa tâm linh độc đáo mà cha ông đã để lại.